49^ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ      ΕΙΣΑΓΩΓΗ         ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ        ΑΝΕΜΟΣ        ΟΜΗΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΝΕΜΩΝ        ΘΑΛΑΣΣΑ
ΡΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ - ΡΕΥΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ - ΟΡΑΤΟΤΗΤΑ       ΣΥΝΝΕΦΑ            ΟΜΙΧΛΗ
ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΜΑΤΑ           ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ - ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ - ΚΑΥΣΩΝΑΣ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ        ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ 2018        ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

  Η γη περιβάλλεται από ένα στρώμα αέρα το οποίο ονομάζεται ατμόσφαιρα, η οποία συμμετέχει στις κινήσεις της. Μέσα στην ατμόσφαιρα συμβαίνουν πολλά φυσικά φαινόμενα τα οποία ονομάζονται μετεωρολογικά φαινόμενα. Η ονομασία προήλθε από την αρχαία ελληνική λέξη μετέωρα που σημαίνει οτιδήποτε βρίσκεται στον ουρανό.

  Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο άνθρωπος πάνω στη γη άρχισε να δέχεται στην καθημερινή του ζωή τις επιδράσεις των καιρικών φαινομένων. Είναι φυσιολογικό να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το άγνωστο. Για το λόγο αυτό, οι άνθρωποι στην αρχαιότητα προσπαθούσαν να συνειδητοποιήσουν τι κρύβεται πίσω από τα καιρικά φαινόμενα. Δε γνώριζαν πολλά πράγματα για τον καιρό και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η φύση. Γι’ αυτό και απέδιδαν μαγικές ιδιότητες στα καιρικά φαινόμενα και πολύ συχνά θεοποιούσαν συγκεκριμένες εκφράσεις του καιρού. Αν και στην σημερινή εποχή κάτι τέτοιο φαντάζει εξωφρενικό, για τα αρχαία χρόνια ήταν απολύτως φυσιολογικό και αντικατοπτρίζει την ανάγκη των ανθρώπων να μάθουν ποιος ή τι προκαλεί τη βροχή, τον κεραυνό και άλλα φαινόμενα.

   Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Δίας είχε τον έλεγχο του κεραυνού. Όταν θύμωνε λοιπόν στον Όλυμπο ή όταν ήθελε να εκδικηθεί κάποιον, έπαιρνε στα χέρια του τα επικίνδυνα αυτά αντικείμενα και κατακεραύνωνε ανθρώπους. Θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με θερμόαιμο άνδρα που τσακώνεται και θέλει να δημιουργήσει μεγάλη φασαρία γύρω του, ώστε να εισακουστεί από όλους και να φανεί ανώτερος, ισχυρότερος. Με τον ίδιο τρόπο, είχαμε τον Αίολο που φυσούσε όλους τους ανέμους. Ο ασκός του Αιόλου περιείχε νότιους ανέμους, βόρειους, ήπιους, ανέμους που λυσσομανούσαν και ανάλογα με την κάθε ημέρα, άφηνε τον αντίστοιχο στην εκάστοτε περιοχή.

   Στα ομηρικά έπη η αντίληψη του κόσμου είναι απλοϊκή. Ο ουρανός είναι ένα στέρεο ημισφαίριο που σκεπάζει τη στρογγυλή και επίπεδη Γη, η οποία εκτείνεται σε μεγάλο βάθος και φτάνει στον Τάρταρο, ενώ γύρω της κυλάει ο αχανής Ωκεανός.

Η Γη όπως την εννοούσε ο Όμηρος

 Όμηρος Ιλιάδα Θ 13-16 (μιλάει ο Δίας) Μτφ. Ν. Καζαντζάκη Ι.Θ. Κακριδή

  Τόσο ο Ησίοδος όσο και ο Όμηρος, οι δύο πρώτοι ποιητές της Ελλάδος, πίστευαν σε μια επίπεδη κοσμογραφία της γης, συγκεκριμένα αυτής ενός δίσκου ή κυκλικής ασπίδας, με έναν ποταμό που περιβάλλει τον κόσμο που ονομάζεται «Ωκεανός».

 Ο Ήφαιστος παραδίνει στη Θέτιδα τα όπλα του Αχιλλέα. Ζωγράφος του Dutuit, περίπου 480 π.χ., Βοστόνη

Ιλιάδα Σ 478-489, 607-508  (Ασπίδα Αχιλλέα) Μτφ. Πολυλά

Ο σχεδιασμός της ασπίδας όπως απεικονίστηκε από τον Angelo Monticelli, στο Le Costume Ancien ou Moderne

Ο Όμηρος έγραψε ότι ο Ήλιος κινείτο γύρω από τη γη και «ελούζετο» ή «εβυθίζετο» εις τον Ωκεανόν (Ιλιάδα, Θ.485, Σ 239) αφού ανέβαινε και έφτανε στη μέση του Ουρανού (Οδύσσεια, δ400). Αυτή είναι μια σαφής αναφορά που είναι γνωστή σήμερα ως την ανατολή και το ηλιοβασίλεμα, η εξαφάνιση του ήλιου κάτω από τον ορίζοντα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο ήλιος ήταν μικρού μεγέθους, ο οποίος μπορούσε να χωρέσει μέσα ή να «βυθιστεί» στον Ωκεανό. Και αυτό ταιριάζει απόλυτα με την κοσμογραφία του επίπεδου δίσκου του Ομήρου. Τα αστέρια πίστευαν επίσης ότι κινούνται γύρω από τη γη και ότι το έκαναν σε υψηλότερο επίπεδο από τον Ήλιο. Σύμφωνα με τον Όμηρο, τα περισσότερα Αστέρια κινούνταν γύρω από τη γη και «ελούζοντο εν τω Ωκεανώ» (Ιλιάδα, Σ 485), αλλ΄όχι ο Αρκτός λόγω της στάσης του. Επομένως, επιστεύετο ότι τα αστέρια ήταν μικρού μεγέθους που “εκάθοντο” στον Ουρανό, όπως εξηγείται από το μοντέλο της επίπεδης γης του Ομήρου (Ιλιάδα, Ζ 108, Ο 371).

Σφραγιστικό δακτυλίδι 15^ος πχ αιώνας Αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών: Πομπή λεοντοκεφαλών δαιμόνων προς θεότητα. Στο ουρανό ο Ήλιος και η ημισέληνος.

Σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Ησίοδο, η Σελήνη σαν τον Ήλιο περιστρεφόταν γύρω από την επίπεδη γη και όπως ο Ήλιος, θεωρήθηκε επίσης μικρή σε μέγεθος. Ο Όμηρος έγραψε επίσης ότι η Σελήνη «ελούζετο» στον Ωκεανό (Ομηρικός Ύμνος XXXII στη Σελήνη). Επίσης έγραψε ότι οι ουρανοί είχαν το σχήμα ενός «θόλου» και η εμφάνισή του ήταν μεταλλική (Ιλιάδα, Ε. 504).

  Oι αστερισμοί Πλειάδες, Υάδες και Ωρίων, σηματοδοτούν, με τις ανατολές και τις δύσεις τους, την χρονική περίοδο μεταξύ Μαΐου και Νοεμβρίου. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα γίνονται οι κυριότερες αγροτικές εργασίες (θερισμός, άρωση και σπορά) όπως γνωρίζουμε από το αγροτικό ημερολόγιο του Ησιόδου 'Έργα και Ημέρες. Αυτές τις ίδιες αγροτικές εργασίες τις βρίσκουμε να περιγράφονται σε άλλο μέρος της Ασπίδας του Αχιλλέα (Ιλιάδα Σ. 541-572).

  Η Άρκτος που περιγράφεται σαν ο αστερισμός που δεν  δύει ποτέ (δεν βυθίζεται στον Ωκεανό) μπορεί να συσχετισθεί με την ποιμενική ζωή.   Η βοσκή των ποιμνίων διαρκεί  ολόκληρο το έτος, δεν είναι κάτι εποχικό.

Τέλος,   στην  Οδύσσεια   συναντάμε  και   μια   σαφέστατη   αναφορά  στις τροπές του Ήλιου («τροπαί ηελίοιο»): τα ηλιοστάσια, δηλ. τα χρονικά διαστήματα στην αρχή του καλοκαιριού και του χειμώνα.

Οδύσσεια ο 403-405 Μτφ. Ν. Καζαντζάκη Ι.Θ. Κακριδή

  Το Ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου συμβαίνει όταν ο ήλιος φτάνει νότια σε μια συγκεκριμένη απόκλιση. Με άλλα λόγια όταν ο Βόρειος Πόλος βρίσκεται, όπως έχει υπολογιστεί 23.5 μοίρες μακριά από τον ήλιο. Ανάλογα με το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται το ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου συμβαίνει ετήσια μεταξύ 20 και 23.Τη μέρα αυτή όλοι οι τόποι που έχουν γεωγραφικό πλάτος 66.5 μοιρών βόρεια (Αρκτικός Πολικός Κύκλος) βρίσκονται στο σκοτάδι, ενώ οι τόποι με πλάτος μικρότερο των 66.5 μοιρών νότια έχουν 24 ώρες ημέρα (Ανταρκτικός Πολικός Κύκλος).
  Ο ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον Τροπικό του Αιγόκερω στο νότιο ημισφαίριο κατά τη διάρκεια του ηλιοστασίου του Δεκεμβρίου. Σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη μέρα του έτους για όσους βρίσκονται στο νότιο ημισφαίριο από τον ισημερινό. Εκείνοι που ζουν ή ταξιδεύουν από τον Ανταρκτικό κύκλο προς το Νότιο Πόλο θα δουν τον ήλιο του μεσονυχτίου αυτή τη στιγμή του έτους. Αντίθετα για έναν παρατηρητή στο βόρειο ημισφαίριο, το ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου σηματοδοτεί τη μέρα τους έτους με τις λιγότερες ώρες φωτός. Όσοι ζουν ή ταξιδεύουν από τον Αρκτικό κύκλο προς το Βόρειο Πόλο δε θα δουν τον ήλιο αυτή τη στιγμή του έτους.

Αναπαράσταση της Εναλλαγής των Εποχών

  Τα ηλιοστάσια είναι επίσης αναγνωρίσιμα με την παρατήρηση της μεσημεριανής σκιάς του γνώμονα που είναι είτε μεγαλύτερη (χειμερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο) ή μικρότερη (θερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο). Τα ηλιοστάσια επίσης μπορούν να μελετηθούν με την παρατήρηση του σημείου της συγκεκριμένης ώρας που ανατέλλει ο ήλιος ή δύει στο μακρινότερο σημείο του νότου (χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο) ή υψηλότερο σημείο του βορρά (καλοκαίρι στο βόρειο ημισφαίριο).

ΟΔ.  κ   186-193 Μτφ. Ν. Καζαντζάκη Ι.Θ. Κακριδή

Αυγή στο Τολό