49ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ -
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΕΙΣΜΟΣ -
ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΙΑΣ -
Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΗΣ -
ΤΥΠΟΙ
ΣΕΙΣΜΩΝ
-
ΘΕΩΡΙΑ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ -
ΣΕΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΞΟ
- ΣΕΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
- ΡΗΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΟΥ
-
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ -
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΣΕΙΣΜΟΥΣ -
ΑΛΛΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ -
ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ
ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ 2021 -
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΥΠΟΙ ΣΕΙΣΜΩΝ
Η λιθόσφαιρα αποτελείται από πολλές λιθοσφαιρικές (τεκτονικές) πλάκες που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση επιπλέοντας πάνω στο ρευστό υπόστρωμα της ασθενόσφαιρας. Οι πλάκες ασκούν πιέσεις μεταξύ τους κυρίως λόγω των κινήσεων του μάγματος κάτω από αυτές που τις παρασύρει και λιγότερο από τις παλιρροϊκές δυνάμεις που παραμορφώνουν τη γη συμπιέζοντας και εφελκύοντάς την, τη βαρύτητα που τείνει να βυθίζει τις βαρύτερες από αυτές κλπ. Το μάγμα κινείται σε ανοδικά και καθοδικά ρεύματα καθώς κοντά στον πυρήνα της Γης θερμαίνεται, κυρίως από τις ραδιενεργές μεταπτώσεις της βαρύτερης ύλης που είναι συγκεντρωμένη εκεί και από την τριβή λόγω της γρηγορότερης περιστροφής του πυρήνα σε σχέση με τα εξωτερικά στρώματα, και ελαφρύτερο ανεβαίνει προς την επιφάνεια όπου ψύχεται και βαραίνει πάλι. Στα σημεία που ο στερεός φλοιός προεξέχει προς τα κάτω, συνήθως κάτω από βουνά, αναπτύσσονται ροπές από τις δυνάμεις τριβής με το ρευστό μάγμα ανάλογα με τη θέση της προεξοχής σε σχέση με τη ροή του μάγματος, το οποίο επανακάμπτει προς τον πυρήνα. Το μάγμα που κινείται κάτω από τον φλοιό υπόκειται και στις δυνάμεις του φαινομένου Κοριόλις που σε μεγάλες κλίμακες καθορίζει την κίνηση των τροπικών κυκλώνων και των ωκεάνιων θαλάσσιων ρευμάτων. Αποτέλεσμα της συνισταμένης δυνάμεων και ροπών, είναι η τάση για κίνηση των πλακών που μπορούν ακόμη και να τείνουν να περιστρέφονται. Στα όρια των πλακών δημιουργούνται εφελκυστικές ή συμπιεστικές ζώνες διάρρηξης: εφελκυστικές στα σημεία που οι πλάκες απομακρύνονται μεταξύ τους, συμπιεστικές στα σημεία που πλησιάζουν.
Κοντά στις ζώνες διάρρηξης, στα όρια των τεκτονικών πλακών, συσσωρεύεται ενέργεια (τασικό φορτίο) από τους μηχανισμούς εφελκυσμού και συμπίεσης. Εκεί σχηματίζονται ρωγμές στον φλοιό, τα ρήγματα, τις πλευρές των οποίων συγκρατεί η τριβή που δεν επιτρέπει την ολίσθηση μεταξύ τους. Όταν οι τεκτονικές τάσεις ξεπεράσουν την κρίσιμη τιμή του ορίου θραύσης του πετρώματος στον εστιακό χώρο, το σπάσιμο των σημείων τριβής έχει ως αποτέλεσμα την ολίσθηση του ρήγματος. Η ολίσθηση συνεπάγεται τη βίαιη ταλάντωση των πετρωμάτων και η απελευθερωμένη ενέργεια μεταφέρεται με τα σεισμικά κύματα ώσπου να απορροφηθεί εντελώς. Οι σεισμοί που προκαλούνται με τον τρόπο αυτό, αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία, το 90% των Γήινων σεισμών και καλούνται Τεκτονικοί Σεισμοί.
Το υπόλοιπο 10% των παγκόσμιων σεισμών σχετίζονται με ηφαιστειακή δραστηριότητα και συνήθως είναι λιγότερο ισχυροί από τους τεκτονικούς. Ακόμα και αυτοί πάντως, μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί, προκαλώντας σχισμές στο έδαφος, παραμόρφωση του εδάφους, και ζημιές σε κατασκευές. Ηφαιστειακός ονομάζεται ο σεισμός που είναι αποτέλεσμα αλλαγής της πίεσης στο εσωτερικό της γης, λόγω της εισροής ή εκροής μάγματος. Το σήμα τέτοιων σεισμών ονομάζεται ηφαιστειογενής δόνηση. .
Κατά τη μακρόχρονη γεωλογική εξέλιξη δημιουργήθηκε στο Αιγαίο Πέλαγος μια σειρά από ηφαίστεια. Αιτία της δημιουργίας τους ήταν οι κινήσεις της ευρασιατικής και της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας. Τα όρια ανάμεσα στις δύο πλάκες προσδιορίζοναι από μεγάλες τάφρους στον βυθό της Μεσογείου Θαλάσσης νότια από την Κρήτη και δυτικά από τα Επτάνησα. Γι’ αυτό τα μεγαλύτερα βάθη της βρίσκονται νότια από την Πελοπόννησο. Οι γεωλόγοι εξηγούν ότι οι τάφροι δεν συμπίπτουν με το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, επειδή πριν η πλάκα λιώσει και το μάγμα κινηθεί προς την επιφάνεια πρέπει να υπάρχει κάποιος χώρος ώστε να βυθιστεί σε μεγάλο βάθος.
Το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου αρχίζει από το ηφαίστειο του Σουσακίου στον Ισθμό της Κορίνθου και καταλήγει στο ηφαίστειο της Νισύρου περνώντας από την Αττική, τα νησιά του Σαρωνικού Κόλπου και αρκετές Κυκλάδες – τη Μήλο, τη Σαντορίνη, την Αντίπαρο και άλλα νησιά του συμπλέγματος. Από αυτά τα ηφαίστεια, που έχουν μικρή επιφανειακή έκταση, σε ενέργεια είναι σήμερα τα ηφαίστεια των Μεθάνων στο Σαρωνικό Κόλπο, της Σαντορίνης στις Κυκλάδες και της Νισύρου στα Δωδεκάνησα. Στο τόξο των ηφαιστείων του Νότιου Αιγαίου ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται στο Σαρωνικό Κόλπο, τη Μήλο, τη Σαντορίνη, τη Νίσυρο και τα Χριστιανά. Στο εσωτερικό του τόξου υπάρχουν τα ηφαιστειακά κέντρα της Αντιπάρου, της Καλύμνου, της Κω, της Πάτμου και της Σάμου. Στο Κεντρικό Αιγαίο ηφαιστειακά κέντρα υπάρχουν στη Χίο, τα Αντίψαρα, τη Σκύρο, την Εύβοια και σε μερικά ακόμη σημεία. Και στο Βόρειο Αιγαίο στις Βόρειες Σποράδες, τη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Σαμοθράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο. Από τα ηφαίστεια αυτά την κυριότερη δράση έχουν τα ηφαίστεια της Νισύρου και της Σαντορίνης. Η πιο πρόσφατη ηφαιστειακή δράση του ηφαιστείου της Σαντορίνης χρονολογείται από το 1950, ενώ η αντίστοιχη του ηφαιστείου της Νισύρου από το 1888.
Η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνη έγινε το 1620 π.χ. Τότε τινάχτηκαν μεγάλες ποσότητες τάφρου, που κάλυψαν μεγάλο μέρος από το κεντρικό τμήμα της Στρογγυλής, το οποίο βυθίστηκε, ενώ μια ολόκληρη πόλη, το περίφημο Ακρωτήρι, καταπλακώθηκε. Η οροφή του ηφαιστείου έπεσε και τα εξωτερικά τμήματα που απέμειναν είναι η Θήρα, η Θηρεσία και το Ασπρονήσι . Στο κέντρο, στη θάλασσα, σχηματίστηκε η Καλδέρα. Η έκρηξη ακολουθήθηκε από σεισμούς και μεγάλο θαλάσσιο κύμα προκαλώντας καταστροφές όχι μόνο σε γειτονικά νησιά του Νότιου Αιγαίου, αλλά και σε άλλα σε μεγαλύτερη απόσταση.
Εγκατακρημνισιγενείς
Εκτός από τα δύο προηγούμενα αίτια, υπάρχει και ένα ελάχιστο ποσοστό σεισμών που ονομάζονται Εγκατακρημνισιγενείς Σεισμοί, επειδή οφείλονται στην εγκατακρήμνιση οροφών υπογείων κοιλωμάτων (π.χ. σπηλαίων) λόγω διάβρωσης. Είναι σεισμοί συνήθως μικρού μεγέθους και τοπικού χαρακτήρα. Ορισμένες φορές έχουν παρατηρηθεί σε μετασεισμική ακολουθία ως συνεπακόλουθο άλλου τύπου σεισμών.
Υπάρχουν περιπτώσεις σεισμών που συμβαίνουν με την απότομη πτώση της θερμοκρασίας. Το έδαφος συγκρατεί νερό σε υγρή μορφή. Όταν η θερμοκρασία του πέσει κάτω από το κρίσιμο σημείο που το υγρό νερό γίνεται πάγος, η διαστολή που προκαλεί η αλλαγή φάσης του νερού συμπιέζει τα πετρώματα και είναι πιθανό να προκληθεί διάρρηξη σε αυτά. Οι επιπτώσεις ενός κρυονικού σεισμού (frostquake) δεν είναι σοβαρές, καθώς γίνονται αισθητοί σε ακτίνα ελάχιστων χιλιομέτρων από τον άνθρωπο. Συνοδεύονται από τον κρότο θραύσης και προκαλούν ζημιές σε τσιμεντένιες υποστρώσεις και πλάκες, στο δίκτυο σωληνώσεων και σε υλικά θεμελίωσης που βρίσκονται στη γραμμή θραύσης. Συμβαίνουν συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες κατά τις κρύες περιόδους του χειμώνα. Επειδή δεν προκαλούνται από τεκτονικά αίτια, είναι σημαντικό να αναγνωρίζονται ως κρυογενείς για να μην εισάγουν σφάλμα στα σεισμολογικά δεδομένα των ρηγμάτων.
Οι τεχνητοί σεισμοί προκαλούνται με εκρήξεις ή χτύπημα της επιφάνειας του γήινου φλοιού. Συνήθως χρησιμοποιούνται για την τομογράφηση του υπεδάφους. Σε μεγάλη κλίμακα είναι δυνατή και η πρόκληση σεισμών.