Καιρός

Με τον γενικό όρο καιρός εννοείται η κατάσταση της ατμόσφαιρας της Γης σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο από την άποψη της θερμοκρασίας,, της πίεσης της υγρασίας και του υφισταμένου ανέμου (ένταση και διεύθυνση), με ότι άλλο φαινόμενο συνοδεύει αυτά, τόσο στην ξηρά, όσο και στη θάλασσα ή στον υπερκείμενο αέρα του ίδιου πάντα τόπου. Η επιστήμη που εξετάζει τον καιρό είναι η Μετεωρολογία. Συνεπώς θα μπορούσε να ορισθεί ότι καιρός είναι το σύνολο των μετεωρολογικών παραμέτρων σε μία συγκεκριμένη τοποθεσία και κατά μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Μηχανές καιρού

Οι "μηχανές" που παράγουν τις διάφορες ατμοσφαιρικές καταστάσεις ανά τον κόσμο είναι πρωταρχικά: ο Ήλιος, ως πηγή ενέργειας που θερμαίνει βασικά την ατμόσφαιρα, αλλά και τις υγρές και στερεές μάζες στην επιφάνεια της Γης, η Γη, με τις κινήσεις της, πέριξ του άξονά της και του Ηλίου και η Ατμόσφαιρα που ως αέρινο κάλυμμα περιβάλλει τη Γη.

Οι τρεις αυτές οντότητες συγκροτούν ένα "θερμικό σύστημα". Όλα τα συναφή φαινόμενα, λεγόμενα και "καιρικά φαινόμενα" (άνεμος, βροχή, χιονόπτωση, καταιγίδα, τυφώνας, σίφωνας κ.λπ.) συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα, και πιο συγκεκριμένα στο χαμηλότερο τμήμα της, την Τροπόσφαιρα. Τα φαινόμενα αυτά επιδρούν στην επιφάνεια της Γης και κατά συνέπεια στις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως στη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, αλλά και σε πλείστες άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, τη ναυσιπλοΐα, τα ταξίδια, τη κατασκευή έργων κ.α. εξ ου και οι χαρακτηρισμοί "καλοκαιρία" και "κακοκαιρία". Για τον λόγο αυτό, η μελέτη και η πρόγνωσή τους έχει τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον, γεγονός που και οδήγησε στην ανάπτυξη του κλάδου της Μετεωρολογίας.

Για να γίνει περισσότερο αντιληπτός ο μηχανισμός της δημιουργίας του καιρού, δηλαδή του θερμικού συστήματος Ήλιος - Γη - Ατμόσφαιρα, θα πρέπει να έχουν γίνει προηγουμένως κατανοητές οι φυσικές ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παραπάνω συντελεστών. Όπως επίσης και ο ρόλος της Γης και της ατμόσφαιράς της, τόσο στη δημιουργία, όσο και στην εξέλιξη των καιρικών φαινομένων, των καλουμένων και μετεωρολογικών φαινομένων.

Κλίμα

Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα επομένως είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης καθώς και η κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη γη. Ο τύπος ενός κλίματος συνήθως καθορίζεται από την ταξινόμηση κατά Köppen, που υιοθετεί διαφορετικές κλιματικές ζώνες με βάση τη βλάστηση κάθε περιοχής.

Οι παράγοντες που συντελούν στη μεταβολή του κλίματος από τόπο σε τόπο είναι:

1.      το γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο

2.      η διανομή ξηράς και θάλασσας

3.      το ανάγλυφο και η κάλυψη του εδάφους

4.      οι άνεμοι

5.      τα κέντρα υψηλής και χαμηλής

 Η διάκριση των διάφορων ποικιλιών κλιμάτων έγινε γύρω στον 5ο αιώνα από τους αρχαίους Έλληνες. Η γη διαιρείται σε πέντε ζώνες ανάλογα με το κλίμα:

1.      την Ισημερινή ή διακεκαυμένη

2.      σε δύο εύκρατες και

3.      σε δύο πολικές.

Η πρώτη αυτή διαίρεση της γης σε ζώνες βελτιώθηκε κι έγινε νέα διαίρεση σε ζώνες θερμοκρασίας ανέμου και βροχής. Επειδή όμως οι διάφορες ζώνες είναι φυσικό να μην έχουν το ίδιο κλίμα, έγινε μια ταξινόμηση κατά την οποία ενώνονται τα διάφορα κλιματικά στοιχεία και συνιστούν τους κλιματικούς τύπους. Οι βασικότεροι κλιματικοί τύποι είναι

1. ο ηπειρωτικός ή χερσαίος

2. ο θαλάσσιος ή ωκεάνιος και

3. ο τύπος ορέων και ύψους

Είδη κλίματος

1.      Αλπικό: παρατηρείται κυρίως στις Άλπεις

2.      Αμαζόνιο: παρατηρείται στην περιοχή του Αμαζόνιου

3.      Ανδεωνικό: παρατηρείται στην περιοχή των Άνδεων

4.      Αννάμιο: παρατηρείται στο Αννάμ της Ινδοκίνας

5.      Άκρατο

6.      Αράλιο: παρατηρείται στη λίμνη Αράλη της Ασίας

7.      Αρμορικανικό: παρατηρείται στη Βρετάνη της Γαλλίας

8.      Βεγγάλιο: τροπικός τύπος της κατηγορίας των κλιμάτων των μουσώνων. Παρατηρείται στη Βεγγάλη και στο Βεγγαλικό κόλπο

9.      Βοσγιακό: παρατηρείται στη Λορένη, σε μέρος της Καμπανίας και στη Βουργουνδία

10.  Βρετανικό: παρατηρείται σ' όλες τις ακτές που διαβρέχονται από τον ωκεανό, από την Ιρλανδία μέχρι την Ισπανία και τις βόρειες ακτές της Πορτογαλίας

11.  Γουινέιο: παρατηρείται στη δυτική Αφρική, κυρίως, σε μεγάλο τμήμα των ακτών του κόλπου της Γουινέας

12.  Δουναβικό: παρατηρείται έξω από την κοιλάδα του Δούναβη, στην πεδιάδα του Πάδου καθώς και στις νότιες περιοχές της Ρωσίας

13.  Ελληνικό: παρατηρείται κυρίως στην Ελλάδα

14.  Ερημικό: λέγεται το κλίμα που ο σχηματισμός του εξαρτάται μόνο απ' την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Επικρατεί στις ερημικές περιοχές (δηλαδή της περιοχές στις οποίες οι βροχές είναι λιγότερες από 13 εκατοστά τον χρόνο) Την ημέρα η θερμοκρασία είναι υψηλή (40-45), ενώ τη νύχτα πέφτει απότομα στους -5.

15.  Εύκρατο: χαρακτηρίζεται από μέτριες θερμοκρασίες και βροχοπτώσεις

16.  Ωκεάνιο: επικρατεί σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα και χαρακτηρίζεται από αρκετές βροχές και μέτριες θερμοκρασίες

17.  Ηπειρωτικό: επικρατεί κυρίως στο εσωτερικών των ηπείρων και χαρακτηρίζεται από πολύ ψυχρούς χειμώνες και από πολύ θερμά καλοκαίρια

18.  Μεσογειακό: επικρατεί στη Μεσόγειο και σε λίγες άλλες περιοχές του κόσμου όπως είναι η Χιλή. Χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες, ξερά καλοκαίρια και από λίγες βροχές που πέφτουν κυρίως το χειμώνα και το φθινόπωρο.

19.  Πολικό: επικρατεί στις πολικές ζώνες της γης και χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Το καλοκαίρι είναι σύντομο και ο χειμώνας διαρκεί περίπου 11 μήνες τον χρόνο. Τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα είναι σχεδόν ελάχιστα (όσα και στην έρημο καθώς το νερό παγώνει αμέσως πάνω στο έδαφος.

20.  Ύψους: επικρατεί σε πολύ μεγάλο υψόμετρο και διαφέρει από τόπο σε τόπο