49ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΥΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ
ΔηΜΟκριτος ( 460 - 370 π.Χ.)
Προσωκρατικός φιλόσοφος, γεννήθηκε στα Άβδηρα στην Θράκη. Μαθητής του Λεύκιππου. Πίστευε ότι η ύλη αποτελείτο από αδιάσπαστα, αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Επίσης ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους "κόσμους" και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα. Από τη νεανική του ηλικία έδειξε την κλίση του προς τη μελέτη και την έρευνα της φύσης.
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ (αναγεννησιακά έργα)
Πολυταξιδεμένος, έφθασε μέχρι της Ινδίες, όπου μελέτησε τα ανατολικά φιλοσοφικά ρεύματα. Τα ενδιαφέροντα του Δημόκριτου ήταν εξαιρετικά πλατιά. Ασχολήθηκε σχεδόν με όλους τους τομείς της ανθρώπινης γνώσης: μαθηματικά, φυσική, κοσμολογία, αστρονομία, βιολογία, γεωλογία, γεωγραφία, λογική, ηθική, θεολογία, αισθητική, ιστορία, παιδεία. Από αυτήν την άποψη υπήρξε κατά κάποιο τρόπο πρόδρομος του Αριστοτέλη, ένας καθολικός νους, ένα πνεύμα εγκυκλοπαιδικό.
Ο Δημόκριτος ήταν υλιστής, όπως και ο Λεύκιππος, με την κυριολεκτική σημασία του όρου: ήταν ένας άνθρωπος που πίστευε πως οι πνευματικές αξίες , όπως η ομορφιά, η καλοσύνη, η αγάπη, ανήκουν στην περιοχή της ανθρώπινης φαντασίας και πως ο κόσμος, το καθετί, είναι κίνηση των υλικών σωματιδίων, ύλη δηλαδή. Η λύπη και ο ηρωισμός, σύμφωνα με την άποψή του, δεν είναι παρά μορφές συμπεριφοράς των ατόμων.
Ο Δημόκριτος είναι ένας από τους ιδρυτές της ατομικής θεωρίας. Όπως ο Λεύκιππος, έτσι και ο Δημόκριτος θεωρούσε ότι τελικά υπάρχει από τη μια κενό, που κάνει δυνατή τη διαίρεση των φυσικών σωμάτων και από την άλλη έσχατα σωματίδια της ύλης, που δεν επιδέχονται τομές και παραμένουν "άτομα", δηλ. άτμητα. Η διαίρεση των σωμάτων, σύμφωνα με το Δημόκριτο, δεν είναι δυνατόν να προχωρεί επ' άπειρον, όπως υποστήριζε ο Ζήνωνας και μάλιστα μέχρι το σημείο εξαφάνισης ενός όντος. Η διαίρεση ενός σώματος πρέπει να σταματά σε ένα απειροελάχιστο και αδιαίρετο σωματίδιο, το άτομο.
Στο χώρο των μαθηματικών η συμβολή του υπήρξε καθοριστική. Ο Αρχιμήδης υπήρξε μελετητής του έργου του και απ’ αυτόν έχουμε τη μαρτυρία για τη διατύπωση του δημοκρίτειου ερωτήματος σχετικά με τους όγκους του πρίσματος, του κώνου, του κυλίνδρου και της πυραμίδας που αποτελεί την πρώτη σύλληψη των απειροστών στην ιστορία των μαθηματικών.
ΣωκΡΑτης
Γεννήθηκε το 469 π.Χ. και από τα παιδικά του χρόνια ακόμα, έλεγε ότι άκουγε τις παραινέσεις "της φωνής του δαιμονίου". Οι παραινέσεις αυτές περιείχαν πάντοτε απαγορεύσεις. Από τη νεότητά του ο Σωκράτης είχε δείξει βαθύ ενδιαφέρον για τα θρησκευτικά, φιλοσοφικά και επιστημονικά προβλήματα του καιρού του. Οι φυσικές επιστήμες, οι κυριότερες τάσεις αντιπροσωπεύονταν τότε από την ιωνική σχολή που προσπαθούσε ν' ανακαλύψει την προέλευση του σύμπαντος και τη δύναμη που το κινεί, και από μερικές δυτικές σχολές, ιδιαίτερα από τους πυθαγόρειους, που πίστευαν ότι η πρώτη αρχή έπρεπε να αναζητηθεί στον Αριθμό (ο Αριθμός δηλαδή καθορίζει την αρμονία της μουσικής, τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και των άστρων, τις αρχιτεκτονικές αναλογίες κλπ.). Έτσι, ο Αριθμός ταυτίζεται με καθετί που είναι οργανωμένο, άψογο, σωστό, καλό και ωραίο.
Ο Αριστοφάνης στην περίφημη κωμωδία του "Νεφέλαι" ειρωνεύεται το "μαγαζί των ιδεών" του Σωκράτη και υπαινίσσεται ότι ήταν ο αρχηγός μιας κοινότητας όμοιας με των πυθαγορείων. Από τα κείμενα όμως ενός από τους μαθητές του που έμελλε να ξεπεράσει το μεγαλείο του δασκάλου, μπορούμε να φανταστούμε τον Σωκράτη στο κέντρο ενός κύκλου νέων που ανήκαν στις καλύτερες οικογένειες της Αθήνας και που έτρεφαν γι΄ αυτόν στοργικό θαυμασμό.
ΠΛΑτων(427-347π.Χ)
Γεννήθηκε στην Αθήνα και καταγόταν από αριστοκρατική αθηναϊκή οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Αρίστωνας, ο οποίος καταγόταν από το γένος του Κόδρου, και μητέρα του η Περικτιόνη.
Γνώρισε τον Σωκράτη σε ηλικία 20 ετών και έμεινε κοντά του μέχρι τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου (399π.Χ.). Ο Πλάτωνας ανέπτυξε συστηματικά τις διδασκαλίες του πυθαγορισμού, ευνοώντας όπως και ο Πυθαγόρας τα μαθηματικά, τα οποία έβλεπε ως "παράθυρο" στον κόσμο των ιδεών αφού ασχολούνται με άϋλες και αναλλοίωτες έννοιες οι οποίες διαμορφώνουν τον κόσμο και ως μέσο προετοιμασίας για την σωκρατική διαλεκτική. Κατηγορήθηκε ότι με τη θεωρία των ιδεών αποκάλυπτε «τα μυστικά των Μυστηρίων» στα οποία προφανώς ήταν μυημένος. Η γνωσιολογία του ήταν καθαρά ορθολογική, καθώς πίστευε ότι μόνο με το νου μπορούν να προσεγγιστούν οι ιδέες και άρα η πραγματική, βαθύτερη φύση του κόσμου.
Ίδρυσε τακτική σχολή, τη λεγομένη Ακαδημία. Στο υπέρθυρων της Πλατωνικής Ακαδημίας, η επιγραφή "Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω" αποθάρρυνε τούς άμοιρους τής γεωμετρικής τέχνης να γευθούν τα υψηλά νάματα της φιλοσοφίας.
Ας σημειωθεί ακόμη ότι ο Πλάτων, μέγας μαθηματικός ο ίδιος, ήταν εκείνος πού καθιέρωσε την χρήση του κανόνος και τού διαβήτη, πού απετέλεσε στοιχείο εγκυρότητας για τις προτεινόμενες λύσεις των γεωμετρικών προβλημάτων και αναγκαία συνθήκη διά το πνευματικώς "εύ αγωνίζεσθαι". Αντίθετα από τον Αριστοτέλη, ο Πλάτων δεν αναφέρει πουθενά στα γραπτά του τον Δημόκριτο ή άλλους ατομικούς. Η ατομική θεωρία, εντούτοις, θα πρέπει να του ήταν καλά γνωστή, αφού σε ορισμένους διαλόγους (κυρίως στον Τίμαιο και τους Νόμους) καταπολεμούνται απόψεις οι οποίες ανήκουν στους ατομικούς.
Η σύγκρουση Δημόκριτου και Πλάτωνα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η διαμάχη υλισμού και ιδεαλισμού στον τομέα των μαθηματικών.
ΑριστοΤΕλης
Ο Αριστοτέλης ταλαντεύεται ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον υλισμό. Κάθε πράγμα, κατ' αυτόν, αποτελείται από ύλη και πνεύμα, που είναι μεταξύ τους αδιάσπαστα ενωμένα. Η ύλη είναι παθητική, είναι η δυνατότητα του πράγματος, ενώ το πνεύμα ενεργητικό, δηλ. η δύναμη που μεταβάλλει τη δυνατότητα σε πραγματικότητα. Ο κόσμος, κατά τον Αριστοτέλη, είναι ενιαίος και αιώνιος, ενώ η οικουμένη έχει σχήμα σφαίρας με κέντρο τη Γη. Με το να δέχεται την καταγωγή των γνώσεων από τις αισθήσεις, πλησιάζει πολύ τον υλισμό. Τέλος με την τυπική λογική βλέπει την αντικειμενική πραγματικότητα "στατικά" και όχι μέσα στην αέναη μεταβολή και κίνησή της.
Μαθητής του ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος όπου το 332π.Χ νικά τους Πέρσες και καταλαμβάνει την Αίγυπτο. Το 331 ιδρύει την Αλεξάνδρεια.
O Πλάτωνας (αριστερά) και ο Αριστοτέλης (δεξιά), λεπτομέρεια της Σχολής των Αθηνών του Ραφαήλ. Η χειρονομία του Αριστοτέλη προς τη γη αντιπροσωπεύει την αντίληψή του σχετικά με την απόκτηση της γνώσης μέσω της εμπειρικής παρατήρησης και των αισθήσεων. Στον αντίποδα ο Πλάτωνας δείχνει προς τον ουρανό, στον οποίο εδράζονται σύμφωνα με τον ίδιο οι Ιδέες.
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΛΑΤΩΝΑ
ΑΓΝΟΔΙΚΗ: Η πρώτη γυναικολόγος τον 4ο αιώνα π.Χ
ΑΞΙΟΘΕΑ: (4ος π.Χ. αιώνας).Μαθήτρια της ακαδημίας του Πλάτωνος.
ΑΡΕΤΗ η Κυρήνεια: Σπούδασε στην ακαδημία του Πλάτωνος. Δίδαξε μαθηματικά, φυσική και ηθική φιλοσοφία στην Αττική και έγραψε σαράντα τουλάχιστον βιβλία, τουλάχιστον δύο από τα οποία ήταν πραγματείες για τα μαθηματικά.
ΛΑΣΘΕΝΙΑ: Σπούδασε ντυμένη ως άνδρας στην Ακαδημία Πλάτωνος.